چه باشد آنچه خوانندش تفکر سیستمی؟
اردیبهشت
کتاب های دکتر فرشید عبدی
عنوان کتاب : چه باشد آنچه خوانندش تفکر سیستمی؟
بخشی از کتاب چه باشد آنچه خوانندش تفکر سیستمی؟ بر اساس اصل حذف رقیب، اگر یک حلقه بازخورد تقویتی، به برنده یک رقابت، منابع پیروزی بخش در رقابت های دیگر را پاداش دهد، نتیجه ی آن حذف تقریبا همه ی رقبا خواهد بود.
به کسی که دارد، بیشتر داده خواهد شد و کسی هم که فقیر است حتی از چیزهایی که دیگران به او بدهند گرفته خواهد شد. ثروتمند، ثروتمندتر و فقیر، فقیرتر خواهد شد. یک سیستم متنوع با راه ها و عناصر مازاد کمکی، در مقایسه با سیستمی دارای تنوع کم، در مقابل شوک های بیرونی ثبات بیشتر و آسیب پذیری کمتری خواهد داشت.
همواره پس از انقلاب صنعتی، جوامع غربی از دانش، منطق و تقلیل۔ گرایی بیش از شهود و کلگرایی بهره برده اند. به لحاظ روانی و سیاسی، ما بیشتر فرض می کنیم علت یک مساله “خارج از آنجا باشد تا در اینجا”. امکان جلوگیری از سرزنش کسی یا چیزی دیگر برای رفع مسئولیت از خودمان، و پیدا کردن کلید کنترل، محصول یا قرصی که از لحاظ فنی مشکل گشا باشد، وجود ندارد. مسائل جدی با تمرکز بر عامل بیرونی حل شده است پیشگیری از آبله، تولید غذای بیشتر، جابجایی سریع باره ای سنگین و تعداد زیادی از مردم در مسافت های دور. به هر حال، به این علت که مسائل توسط سیستم های بزرگتری احاطه شده اند، بعضی از راه حل های ما مشکلات را بیشتر کرده است. و برخی از مشکلات، آنهایی که ریشه در ساختار درونی سیستم های پیچیده دارند و واقعا معضل هستند، از رفع شدن امتناع ورزیده اند. به عنوان مثال؛ گرسنگی، فقر، وضعیت نامناسب زیست محیطی، عدم ثبات اقتصادی، بیکاری، بیماری ای مزمن، اعتیاد به مواد مخدر و جنگ، علیرغم توانایی های تحلیلی و مهارت های سطح بالای فنی که برای زدودن کامل آنها به کار گرفته شده، همچنان به مقاومت ادامه می دهند. هیچکس عمدا این گونه مسائل را ایجاد نکرده است، هیچ کس خواستار ادامه ی وجود آنها نیست، اما آنها هستند و به حضور خود ادامه می دهند. به خاطر این که آنها مسائل ذاتی سیستمی هستند و ویژگی رفتار ناخواسته ی ساختارهای سیستم، سبب تولید آنها می شود. آنها فقط وقتی تسلیم می شوند که باز از شهودمان استفاده کنیم، بازیگران را سرزنش نکنیم، سیستم را به عنوان منشاء مسائل خود در نظر آوریم و شجاعت و خرد بازسازی آن را بدست آوریم.
یک سیستم تنها مجموعه ای آشنا از چیزها نیست. یک سیستم مجموعه ای از اجزا با روابط درونی است که به طور یکپارچه سازماندهی شده است به گونه ای که به چیزی مشخص دست یابد.
اگر با دقت به این تعریف بنگرید میتوانید دریابید که یک سیستم شامل سه قسمت است؛ اجزا، روابط درونی، و یک قصد یا کارکرد. برای مثال اجزای سیستم گوارشی شما شامل دندان ها، آنزیم ها، معده و روده ها هستند. این اجزا از طریق جریان شیمیایی غذا و نیز به کمک مجموعه ای ظریف از سیگنال های منظم شیمیایی دارای روابط متقابل هستند.
کارکرد این سیستم، تجزیه ی غذا به مواد اساسی و انتقال این مواد به جریان خون (یک سیستم دیگر) ضمن خارج کردن مواد زائد می باشد. یک تیم فوتبال، سیستمی است با اجزایی چون بازیکنان، مربی، زمین بازی و توپ.
روابط درونی آن شامل قوانین بازی، استراتژی مربی، ارتباطات بازیکنان و قوانین فیزیکی ای است که حرکات توپ و بازیکنان را تعیین می کنند. قصد این تیم بردن بازی یا تفریح کردن، یا کسب میلیون ها دلار پول و یا همه ی این موارد است.
مدرسه یک سیستم است.
یک شهر، یک کارخانه، یک شرکت و نیز یک اقتصاد ملی. یک حیوان، یک سیستم است.
یک درخت یک سیستم استپ
یک جنگل، سیستمی بزرگتر است که زیرسیستم های درختان و حیوانات را در بر میگیرد.
زمین یک سیستم است.
منظومه ی خورشیدی؛یک کهکشان یک سیستم هستند.
سیستم ها میتوانند درون سیستمهایی قرار داشته باشند که خود آنها درون سیستم های دیگری قرار گرفته اند.
بخشی از کتاب چه باشد آنچه خوانندش تفکر سیستمی؟
از دریچه ی عدسی سیستم
مدیران با مسائل ساده ی مستقل از یکدیگر مواجه نیستند، آنها با موقعیت های در حال تغییر دست و پنجه نرم می کنند، این موقعیت ها سیستم هایی از مسائل دگرگون شونده و مرتبط با هم هستند، من این موقعیت ها را معضل می نامم مدیران مسائل ساده را حل نمیکنند، آنها باید از پس این معضلات برآیند. راسل ایکاف ، نظریه پرداز تحقیق در عملیات در شروع درس و تحلیل سیستم ها، با خودم یک اسلینکی یا فنر تنبل میبرم، اگر شما درکودکی سروکاری با آن نداشته اید بهتر است آن را معرفی کنم. فتر تنبل، یک اسباب بازی است. یک فنر دراز و لغزان، که میتواند بالا و پایین بپرد و در دستان شما، از دستی به دست دیگر جلو و عقب برود و یا حتی خودش از پله ها پایین برود فنر تنبل را روی کف یکی از دستم قرار میدهم و با انگشت های دست دیگرم از بالا آن را می گیرم، و من دستم را از زیر آن میکشم، انتهای پایینی فنر میافتد، و پایین آن بالا میآید، و مثل یک یویو بالا و پایین میرود، در حالی که از انگشتان من آویزان و معلق استچه چیزی باعث می شود فنر تنبل بالا و پایین برود؟
” این پرسش من از دانشجویان است آنها می گویند دستان شما، شما با دست آن را گرفته اید. حالا جعبه ى فتر تنبل را بر می دارم و همان کاری را می کنم که با فتر کردم و بین دستانم آن را حرکت می دهم. با تمام توانم این کار را می کنم، دستم را از زیر جعبه می کشم، چیزی رخ نمی دهد و جعبه میافتد. حالا دوباره می پرسم چه چیزی باعث می شود فنر تنبل بالا و پایین برود؟ جواب سوال در خود فتره نهفته است. دستی که با آن سر و کار دارد و آن را می فشارد یا رها می کند، باعث بروز رفتاری می شود که در ساختار فتر پنهان شده است. این بینش اصلی نظری هی سیستم هاست از وقتی متوجه رابطه ی بین ساختار و رفتار میشویم، درک ما چگونگی کارکرد سیستم ها آغاز می شود و میفهمیم که چرا از خود عملکردی ضعیف بروز می دهند و چگونه میتوانیم سبب بهبود الگوهای رفتاری آنها شویم. همانطور که جهان ما به سرعت تغییر می کند و پیچیده می شود، تفکر سیستمی به ما کمک می کند تا توان کنترل و سازگاری با این تغییرات را به دست آوریم و گسترھ ی انتخاب۔ های وسیع پیش رویمان را ببینیم. این راهی برای تفکر است که به ما در تعیین ریشه های مساله و دیدن فرصت های جدید آزادی عمل می ۔دهد.سیستم چیست؟
سیستم، مجموعه ای است از اجزا آدم ها، مولکول ها و یا چیزهای دیگر که با هم ارتباط دارند به صورتی که الگوی رفتاری مختص خود را در یک بازه ی زمانی تولید کنند . یک سیستم می تواند تحت تاثیر با فشار با اعمال قدرت قرار گیرد و یا حتی توسط نیروهای بیرونی هدایت شود. اما پاسخ سیستم به خصلت های آن سیستم وابسته است و پاسخ سیستم در دنیای واقعی، به ندرت ساده است. وقتی در مورد فنرهای تنبل صحبت می کنیم، ایده به اندازه ی کافی برای فهمیدن آسان است. اما وقتی که نوبت به صحبت نکردن در مورد آدم ها، شرکت ها، شهرها و یا اقتصادها میرسد، سبب می شود از روش های قدیمی دست بشوییم و بدعتگذاری کنیم. سیستم، تا حد زیادی در مورد رفتارش گناهکار است! اتفاق بیرونی سبب فشار ناگهانی میشود و این رفتار را تولید میکند، اما اگر همین مقصر یا انقاق بیرونی به سیستم متفاوتی اعمال شود، احتمالا نتیجهی متفاوتی را رقم خواهد کمی در مورد پیامدهای این ایده فکر کنیم و رهبران سیاسی سبب ایجاد رکود یا رونق اقتصادی نمی شوند، فراز و نشیب در ذات ساختار اقتصاد بازار نهفته است. رقبا سیب کاهش سهم بازار یک شرکت نمی شوند، ممکن است آنها از مزایای آن استفاده کنند، اما شرکت متضرر به خاطر سیاست های تجاری غلط، حداقل خود سیب بخشی از این زبان بوده است . کشورهای صادرکننده ی نفت، به تنهایی مسئول افزایش قیمت نفت نیستند. اگر مصرف نفت، قیمتگذاری آن و سیاست های سرمایه گذاری شرکت های واردکننده ی نفت، اقتصادهایی را ایجاد نکرده بود که نسبت به اختلال در عرضه نفت آسیبپذیر باشند، فعالیت های آنها به تنهایی محرک افزایش قیمت نفت و بحران اقتصادی نمی شود . ویروس آنفولانزا به شما حمله نمیکند، شما شرایطی را پدید می اورید که این ویروس موفق به بیمار کردن شما شود. . اعتیاد به مواد مخدر، تنها شکست یک فرد نیست و هیچ شخصی، با هیچ نوع سختگیری یا عشقی نمیتواند اعتیاد را و حتی یک معتاد را درمان کند. درمان وقتی انجام می شود، که اعتیاد را به عنوان بخشی از مجموعه عوامل موثر و مسائل اجتماعی در ک کنیم که لازم است به آنها پرداخته شود. چیزی در مورد موضوعات بالا، ممکن است شما را نگران کند. چیز دیگری هم ممکن است کاملا بدیهی به نظرتان بیاید. من اختیار را به دست شما می دهم که انتخاب کنید: مقاومت در پذیرش، با شناخت اصول سیستمی. این دو نوع انتخاب برخاسته از دو تجربهی متفاوت بشری است که هردوی آنها برای همگان آشناست از یک سو به ما آموخته شده است که تجزیه و تحلیل کنیم، از توان عقلانیمان استفاده کنیم، دنبال مسیر مستقیم از علت به معلول باشیم، به چیزها به صورت قطعات کوچک و قابل درک نگاه کنیم، مسائل را با اقدام عملی با کنترل دنیای اطرافمان حل کنیم. اما از دیگر سو، مدت ها قبل از این که به ما تجزیه و تحلیل عقلانی آموخته شود، همه ی ما با سیستم های پیچیده درگیر بودهایم. ما سیستم های پیچیده ای هستیم. بدنمان، شاهکاری است از پیچیدگی دریکپارچگی، ارتباط متقابل و خودنگهداری. هر شخصی که با او روبرو میشویم، هر سازمان، هر حیوان، باغ، درخت و جنگل، یک سیستم پیچیده است. ما بر اساس شهود و بدون تجزیه و تحلیل ساخته شدهایم، حتی در اکثر اوقات بدون این که یک کلمه در مورد درک کاربردی چگونگی کار این سیستم ها و چگونه کار کردن با آنها بدانیم، با آنها کار می کنیم. نظریه ی مدرن سیستمی، در حالی که درگیر کامپیوترها و معادلات ریاضی است، این واقعیت را پنهان می کند که حقایقی را مصادره کرده که همه تا حدی آنها را می دانند. بنابراین ترجمه ی مستقیم از زبان نامفهوم اصطلاحات سیستم ها به عقل سلیم اغلب اوقات میسر است: به سبب تاخیری که بازخورد در سیستم های پیچیده ایجاد می کند، در زمانی که مساله خود را آشکار می کند، ممکن است به شکل غیر لازمی حل کردن آن مشکل باشد.پیشگیری یا اقدام اصلاحی به موقع، از صدها درمان بهتر است.
عضویت
Login
0 نظرات